METODO ZIENTIFIKOA
Zer da zientzilaria izatea?.____________________________________
Zertan egiten dute lan zientzilariek?.
____________________________________
Non egiten dute lan zientzilariek?.
____________________________________
Zer da beharrezkoa zientzilari bat izateko?.
____________________________________
Eman iezaiezu erantzuna galdera hauei eta bila ezazu zientzilari bati buruzko informazioa. Idatz ezazu honen lanari buruzko txosten bat.
Zer da metodo zientifikoa?.
Zientzilariek ikerketeei fruitua atera ahal izateko prozedura bati jarraitu behar diote: METODO ZIENTIFIKOA. Honek zenbait fase ditu:
- Behaketa:
_____________________________________
- Hipotesien formulazioa:
_____________________________________
- Esperimentuak diseinatzea eta egitea:
_____________________________________
- Emaitzak aztertzea:
_____________________________________
- Ondorioak ateratzea:
_____________________________________
- Emaitzak jakinaraztea:
_____________________________________
Defini ezazu bakoitza eta aplikatu emandako hipotesi hauek aztertzeko:
- Izotza tenperatura finkoan urtzen da.
- Abiadura handiagoa eramatean neumatikoak lehenago gastatzen dira.
- Zenbat eta ozpin gehiago bota orduan eta bizkorrago desegingo dela arrautza bateko oskola.
LABORATEGIKO LANA
Metodo zientifikoaren fase gehienak laborategian gauzatzen dira, batez ere fase esperimentala.
Beraz, ezinbestekoak dira :
A. Segurtasuna mantentzea eta arauak jarraitzea:
· Laborategiko segurtasun elementuekin ohitu behar duzu.
· Segurtasunezko betaurrekoekin babestu begiak.
· Laborategi barruan amantala beti jantzita eta ondo itxita eduki behar duzu.
· Laborategitik irten baino lehenago beti eskuak garbitu behar dituzu.
· Esperientzia bat egin baino lehenago eskuak garbitu eta gidoia ondo irakurrita eduki behar duzu.
· Ziurta ezazu materiala egoera onean dagoela eta muntaiak ondo eginda daudela.
· Arreta handiz manipulatu produktu kimiko guztiak.
· Ez ikutu hatzamarrekin substantzia kimikoak, badago horretarako egokitutako materiala.
· Produktu kimiko guztiek bere identifikazio etiketa dute. Ez badute, ez erabili.
· Nahasketaren bat soberan balego, ez bueltatu ontzira, produktu kimikoaren purutasuna aldatu egingo litzateke eta.
· Erreaktibo likidoak tanta kontagailuarekin hartu beahr dituzu ontzitik.
· Ahalik eta denbora gutxienean eduki irekita ontziak.
· Beira arasa zurgatzailea erabili gas toxiko edo herdoilgarriak manipulatzen dituzunean.
· Zure lan egiteko tokia garbia eta ordenaturik mantendu.
· Harritik produkturen bat botatzeko kasuan (oso kasu ountualak eta konkretuak), laga ezazu txorrota irekita denbora luzean.
· Praktika bat egin eta gero garbitu ezazu materiala oso ondo. Hurrengoan garbi eta ordenaturik topatuko duzu.
· Produkturen bat isurtzen bada, jaso ezazu ahalik eta lasterren.
· Kontuz ibili alkoholezko metxeroekin.
· Laborategi baten barruan jatea eta edatea debekatuta dago.
· Ez dastatu eta ez hartu produktu kimikoen usaina. Derrigorrezkoa balitzusaina hartzea, ez hurbildu gehiegi sudurra ontzira. Lurrinak hurbildu itzazu esku-azpiaren laguntzaz.
· Laborategi baten barruan ez ibili ez korriketan ez jolasean.
· Entsai-hodia sutan jartzen baduzu, ez ipini persona baten norabidean.
· Laborategi batean ez zaitez zu bakarrik lanean egon.
· Ez egin nahasketarik emaitza jakiteke. Azidoa beti uraren gainean bota, aldrebes inoiz ez.
· Debekatuta dauden esperientziak ez egin.
· Zalantza baduzu, galdetu irakasleari.
· Egiteko egun bat baino gehiago behar duten esperientziek, jar itzazu toki jakin eta seguru batean, nota batekin.
B. Ordenari dagozkion arauak.
· Substantzia toxikoak giltzapeko armairuan gorde behar dira.
· Laborategia eta bertako tresnak garbi eta ordenean gorde behar dira.
· Laborategiko mahaietan edo lurrean ez dira arropa, liburuak, etab, traban utzi behar.
C. Substantzia kimikoen erabilpenari buruzko arauak.
· Ontziko etiketa ongi irakurri beahr da, aukeratutako substantzia egokia dela ziurtatzeko.
· Irakasleak banatuko ditu substantzia kimikoak.
· Ez dira inoiz irakaslearekin kontsultatu gabe, erabilitako substantzien hondarrak erabili gabekoekin nahastu behar.
· Edozein produktu kimikoren hondakinak arraskan isurtzearekin batera iturria irekitzea oso garrantzitsua da, nahiz eta aurretik behar bezala neutralizaturik egon.
· Ez inoiz produktu kimikoak eskuz ikutu eta are gutxiago ahoz.
· Azala erre dezakeen substantziarik ez pipeteatu ahoaz.; erabil ezazu xiringa edo eskuzko ponpa bat.
· Azidoek arreta berezia eskatzen dute. Ez inoiz ura azidotara bota, azidoa uretara baizik.
· Erraz su hartzen duten substantziak ez dire bero iturrien ondoan: berogailu, labeska, etab, utzi behar.
· Kontuz ibili edozein produktu erortzean edo isurtzerakoan: azkar eta arretaz jokatu.
· Edozein produktu erretzaile edo azido erortzen bazaizu, berehala ur ugariz garbitu eta irakasleari hots egin.
· Disoluzioak ontzi garbietan gorde behar dira. Ontzi horiek aurrez etiketatu behar dira nahas ez daitezen.
D. Beirazko materialen erabilerari buruzko arauak.
· Beirazko hodi eta objektuekin kontuz ibili behar da. Ebakiak egin ditzaketen ertzak eta puntak sutan leundu behar dira eta ez inoiz begietara edo ahora hurbildu.
· Beira beroa eta hotza ez dira erraz bereizten; beraz, ukitu baino lehen hozten laga beharko da (adreilu gainean, hondarretan, matrial isolatzailedun xaflatan…).
· Beirazko hodi batean tapoi bat sartzeko momentuan eskuak eskularru edo trapu batekin babestu.
E. Balantzen erabilerari buruzko arauak.
· Produktu kimikoak pisatzerakoan, balantzako plateren gainean filtrozko papera jarri beharko da. Batzuetan, produktu kimiko korrosiboek platrak hondatu ez ditzaten erloju beira erabiltzen da.
· Pisagailuen inguruan ez da perturbaziorik egon behar, hau da, ez da aparatuen edo kolpeen ondorioz bibraziorik sortu behar edota balantzako plateren gainean putz egin behar. Perturbazio hauek pisaketan erroreak emango dituzte.
F. Gasen erabilerari buruzko arauak.
· Gasak erabiltzeak arreta berezia eskatzen du: gas usaina nabarituz gero, giltza itxi eta irakasleari dei egin behar zaio.
· Erraz su hartzen duten substantziak (suharberak) isuriz gero, gasaren giltza nagusia itxi eta laborategia aireztatu behar da.
G. Substantzia kimiko arriskutsuak.
· Substantzia kimikoak bere arriskuaren arabera sailka daitezke:
- Lehergarriak: Suarekin eztanda egin dezaketen substantzia eta konposatuak.
- Erregarriak: Substantzia batzuekin, suharberekin bereziki, kontaktuan ipintzean oso erreakzio exotermikoak ematen dituzten substantzia eta konposatuak.
- Oso sukoia: 0ºC azpiko tenperaturetan su hartzen duten eta irakite puntua 35ºC-koa edo baxuagoa duten substantzia edo produktu kimikoak dira.
- Sukoia: Hurrengo hauek dira:
- Giro tenperaturan, airearen eta energiarik jaso gabe erraz berotu edo su har dezaketen substantzia eta konposatuak.
- Egoera likidoan eta 0ºC-21ºC tenperatura tartean su hartzen duten substantzia eta konposatuak.
- Su iturri bat gertatzerakoan sua erraz hartzen duten substantzia eta konposatu solidoak. Su iturria urruntzean sutan jarraituko dute.
- Aireko giro presioan su har dezaketen substantzia eta konposatuak.
- Urarekin edo aire hezearekin kontaktuan daudenean, gas nahiko suharberak (kantitate arriskutsuetan) aska ditzaketen substantzia eta konposatuak.
- Oso pozointsua eta pozointsua: Substantzia eta konposatu hauek arnastu, irentsi edo azalean barrena sartuz gero, oso ondorio arriskutsuak dakartzate. Heriotza ere eragin dezakete.
- Kaltegarriak: Substantzia eta konposatu hauek arnastu, irentsi eta azalean barrena sartzeak ekar ditzakeen kalteak mugatuagoak dira.
- Korrosiboak: Ehun biziekin kontaktuan jarriz gero, erabat suntsi ditzaketen substantziak eta konposatuak dira.
- Narritagarriak: Azal eta mukosekin bat-bateko kontaktuan, behin eta berriro edo luzaroan jarriz gero, korrosiboak ez badira ere, kalteak eragingo dituzten substantzia eta konposatuak dira.
Zenbait substantzia kimiko arriskutsuen ikurrak
_________________________________________________________________
H. Laborategiko materiala ezagutzea eta egoki erabiltzea:
LABORATEGI BATEKO OINARRIZKO MATERIALA
BIDRIO BOLUMETRIKOA
 |  |  |
| Matraze aforatua | Probeta | Bureta |
 |  | |
| Pipeta graduatua | Pipeta aforatua |
METALEZKO MATERIALA
 |  |  |  |
| Laboragi espatula | Eskuila | Lima | Matxardak |
BIDRIOZKO MATERIALA EZ BOLUMETRIKOA
 |  |  |
| Erlenmeyer | Inbutua | Dekantazio inbutua |
 |  |  |
| Iragaz matrazea | Matraze hondo biribila | Zenbait ahoko matrazea |
 |  |  |
| Bolazko hoztailua | Liebig hoztailua | Termometroa |
 |  |  |
| Saiodia | Prezipitatu ontzia | Erloju beira |
 | ||
| Substantzia pisatzailea | Aparailuak muntatzeko piezak |
BURDINAZKO MATERIALA
 |  |  |
| Tentegailua | Giltzaurra | Barailezko matxarda |
 |  |  |
| Eustoina | Kirtendun uztaia | Sarea |
 |  | |
| Bunsen metxeroa | Tripodea |
PORTZELANAZKO MATERIALA
 |  |  |
| Arragoa | Portzelanazko kapsula | Buchner inbutua |
BESTELAKO MATERIALA
 |  | |
| Tapoiak | Flasku garbitzailea | Saiodi matxardak |
 |  |  |
| Mortairua | Pipera udarea | Petri plaka |
 |  |  |
| Mikrotomoa | Portaobjetosa | Estalkia |
 |  |  |
| Bisturia | Lupa | Mikroskopioa |
 |  |  |
| Kristalizadorea | Filtro papera | pH papera |
 | ||
| Tanta kontagailua |
puto
ErantzunEzabatu