Kaixo!
Ikasturte berria!. Ay ene!. Zer ikasiko dugu?. Zer egingo dugu?.
Bada... gauza asko!. Eta kimikatik hasiko gara!. Baina... zer da kimika?. Zergatik da hain garrantzitsua?. Ikus ezazu dokumental hau eta gero egin itzazu proposatzen dizkizudan galderak:
- Zerrenda itzazu dokumentalean agertzen diren zientzilariak edo ikertzaileak eta bakoitzak egindako ikerkuntza.
- Zein ikerkuntza iruditzen zaizu funtsezkoa zientziaren garapenerako?.
- Bergaratarra izanda, zer edo zer gehituko al zenioke dokumentalari?.
- Eman ezazu dokumentalari buruzko zure iritzi pertsonala.
Dokumentala ingeleraz azpitituluekin eta gazteleraz daukazu. Zuk aukeratzen duzu!.
Eta ondoren Eduardo Punset-en Redes programako 1go atalaren laburpena eta iritzi pertsonala ere eman behar dituzu:
FENOMENO FISIKOAK ETA FENOMENO KIMIKOAK
Greziar filosofoak izan ziren munduari azalpen bat ematen saiatu izan zirenak. Greziar filosofia aurresokratikoen hausnarketatik sortu zen, naturan zentraturik logos edo pentsakera arrazionala oinarri edukita. Bere helburua kosmosaren eta errealitatearen jatorria topatzea zen.
Hori horrela izanda Aristotelesen garaitik fisika eta Metafisika desberdindu ziren. Gu Fisikaz arituko gara, Naturaz konkretuki.
Natura, inguratzen gaituen oro da eta bi arlo desberdin ditzakegu:
- Fisika: _____________________________________________
- Definizioa: _____________________________________
- Fenomeno fisikoak: ______________________________
- Adibideak: ura irakitea, disoluzioak…
- Kimika: _____________________________________________
- Definizioa: _____________________________________
- Fenomeno kimikoak: ________________________
- Adibideak: errekuntzak, oxidazioak…
Ariketa:
Arrazoitu honako prozesu hauek fisikoak ala kimikoak diren:
- Ozpina egiterakoan, hartzidura gertatzen da eta azukreak alkohol eta karbono dióxido bihurtzen dira.
- Ur botila izozkailuan sartzean ura izotz bihurtzen da.
- Hodeiak sortzen dira.
- Konposta lortzen dugu materia organikotik abiatuta.
A.- MAGNITUDE FISIKOAK NEURTZEKO ERAK.
Zer da magnitude fisikoa?: _________________________________
Sailkapena. Bete ezau taula hau:
Oinarrizko magnitudeak |
Definizioa
| Unitate izena | Unitate sinboloa |
Luzera
| |||
Masa
| |||
Denbora
| |||
Korrontearen intentsitatea
| |||
Tenperatura
| |||
Argi intentsitatea
| |||
Substantzia
|
Magnitudeen unitate sinboloak (oinarrizko magnitudeenak zein magnitude eratorrienak) singularrean eta letra xehez idatzi behar dira, pertsona izena duten unitate-sinboloak hala nola Kelvin (K), Pascal (Pa), eta Watt (W).
Magnitude eratorriak: | Definizioa edo izena: | Unitatea: |
Azalera
| ||
Bolumena
| ||
Abiadura
| ||
Azelerazioa
| ||
Indarra
| ||
Energia
| ||
Karga elektrikoa
| ||
Erresistentzia elektrikoa
|
Unitateen Nazioarteko sisteman (SI) hauen multiploak eta azpimultiploak adierazita eta araututa daude:
FAKTOREA | AURRIZKIA | IKURRA |
B.- NOTAZIO ZIENTIFIKOA
Sarritan neurriek zifra asko izaten dituzte bai osoak bai hamartarrak eta eragiketak egin behar direnean errazago burutu ahal ditugu horiek NOTAZIO ZIENTIFIKOAn adierazten baditugu, hau da, zati osoa, zati hamartarra eta 10 zenbakiaren berretura, bere berretzailea zenbaki oso bat izanda.
Ad:
Lurraren masa | 5980000000000000000000000000000 kg | 5,98*1024 |
Balea | 100000 kg | |
Ilar bat | 0,001 kg | |
Hauts izpia | 0,0000000001 kg | |
H atomoa | 0,00000000000000000000000000167 kg |
Ariketa:
Idatzi kantitate hauek notazio zientifikoa erabiliz:
- 445,3984 -----------------------------------------
- 0,00359 -----------------------------------------
- 0,0000007 -----------------------------------------
- 43521980 -----------------------------------------
- 0,0000019 -----------------------------------------
- 78000000 -----------------------------------------
D.- NEURKETEN DOITASUNIK EZA.
Zientziatan estatistika oso garrantzitsua da eta esperientzia desberdinetan hartu beharreko datu kopurua akatsik ez egiteko jakin beharko genuke. Horretarako honako arauak bete beharko genituzke:
- Neurketa bat 3 edo lau bider errepikatu beharko genuke errore kasuala konpontzeko.
- Balio erreala emaitzen bataz bestetik hartuko da.
- Neurketa bakoitzaren errore absolutua neurketa bakoitzaren eta bataz bestekoaren arteko diferentzia izango da.
- Neurketa bakoitzaren errore erlatiboa errore absolutua eta bataz bestekoaren arteko zatiketa izango da.
Adibidea:
Denbora neurketa batzuk: 3,01 s; 3,11 s; 3,20 s; 3,15 s
- Bataz bestekoaren kalkulua balio erreala jakiteko:
- Errore absolutuak eta erlatiboak kalkulatzeko:
Neurketak | Errore absolutuak | Errore erlatiboa |
3,01 s | 3,01 - 3,12 = I 0,11 I | 0,11 / 3,12 = 0,036 (- 3,6%) |
3,11 s | 3,11 -3,12 = I 0,01 I | 0,01 / 3,12 = 0,003 (- 0,3%) |
3,20 s | 3,20 -3,12 = I 0,08I | 0,08 / 3,12 = 0,026 (+ 2,6%) |
3,15 s | 3,15 - 3,12 = I 0,03 I | 0,03 / 3,12 = 0,010 (+ 1,0%) |
Laborategian egindako praktikaren bidez egin ezazu horrelako kalkulu bat:
Ekarri beharreko materiala:
- Kanika bat
- Liburu bat
- Kartulina bat
- Erlojua kronometroarekin.
Neurtu beharrekoa: distantzia bat egin ahal izateko erabilitako denbora. Neurketa kopurua:
1. | 4. | ||
2. | 5. | ||
3. | 6. |
1. Kalkulatu balio erreala (batez bestekoa)
2. Kalkulatu errore absolutuak eta errore erlatiboak.
Neurketak | Errore absolutuak | Errore erlatiboa |
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina